Toen de gastoevoer uit Rusland vorig jaar stopte, ontstond er paniek. Met publiek geld en onder druk van Europese afspraken moesten energiebedrijven aangemoedigd worden om gasvoorraden te vullen voor de winter. Om het Russisch gas te vervangen door vloeibaar gas (LNG) waren we afhankelijk van de VS. Tegelijkertijd wisten Europese regeringsleiders niet hoe snel ze gas uit het Midden-Oosten moesten bemachtigen, met stijgende prijzen tot gevolg.
Ook in de energiesector is sprake van doorgeschoten marktdenken. De betrouwbaarheid en betaalbaarheid van ons energiesysteem is in handen van bedrijven, van de hoogste bieder. Huishoudens betalen de prijs. Dat moet veranderen. Een snel stijgende gasprijs raakt diep in de portemonnee. Voor de levering van gas is Europa afhankelijk van bedrijven elders in de wereld. Commerciële belangen bepalen de prijs. Dat is gevaarlijk en maakt kwetsbaar. Het is tijd dat Europa zelf strategische voorraden gaat aanhouden. De overheid heeft als taak onze nationale en economische veiligheid te waarborgen. Energie is daarbij van groot belang. Afhankelijkheid van anderen zorgt voor onzekerheid in Den Haag en bij mensen thuis.
Onze gasleveringen zijn kwetsbaar voor natuurrampen, oorlog en chantage. Landen die dat willen, kunnen onze afhankelijkheid van hun gas gemakkelijk tegen ons gebruiken. Onze voorraden zijn niet strategisch, ze zijn in handen van bedrijven. De Mijnraad, de Adviesraad Internationale Vraagstukken en de Algemene Rekenkamer wijzen op het gebrek aan strategische opslagen. Wanneer een oorlog of natuurramp buiten onze macht de gasleveringen stopzet, zijn we aangewezen op een seizoensopslag, beheerd door commerciële bedrijven. Het effect zagen we vorig jaar: de belastingbetaler draaide op voor de risico’s van de onzekere markt. Private bedrijven maakten winst, de kosten kwamen bij de maatschappij terecht. Marktpartijen zien geen nut in strategische opslag. De vraag naar gas in Europa zal in de toekomst immers geleidelijk afnemen door de energietransitie. Maar de blijvende krapte onderstreept het belang van een strategische voorraad. Italië heeft een voorraad van 4,5 miljard m3 gas die bij nood wordt ingezet. Alleen voor huishoudens. Daar kunnen alle Nederlandse huishoudens zo’n zes maanden op draaien. Ook Hongarije, Zweden en Portugal hebben zo’n strategische voorraad. Nederland heeft een strategische olievoorraad, maar niets voor gas. Energiepolitiek is geopolitiek. Dat betekent samenwerken met de landen om ons heen.
Een sterk Europa is goed voor de betaalbaarheid en betrouwbaarheid van ons energiesysteem. We zijn al gestart met de gezamenlijke inkoop van gas. Laten we doorpakken met een Europese strategische opslag. Onder regie van de overheid. Hiermee voorkomen we dat landen ons kunnen chanteren of onder druk zetten én verminderen we het risico op prijsschommelingen. Op termijn kunnen we dit systeem van strategische voorraden uitbouwen naar andere grondstoffen. Energie is een publiek belang, laten we het ook zo benaderen.
